Nie jesteś sama. Kobiecy outsider art w Muzeum Śląskim

Radykalnie szczere, zmysłowe, niepokorne. Wystawa „Nie jesteś sama. Outsiderki w sztuce 2025” to podróż przez sztukę kobiet, które zamiast walczyć o miejsce przy stole, stworzyły własny język, świat i przestrzeń.

W sercu Katowic, w przestrzeni Muzeum Śląskiego, prezentowana jest jedna z najbardziej poruszających wystaw tego roku. „Nie jesteś sama” to nie tylko przegląd twórczości dziesięciu brytyjskich artystek reprezentujących nurt outsider art – to także opowieść o kobiecej sile, intuicji i samotności, która potrafi zamienić się w siostrzeństwo. Każda z tych artystek działa poza systemem, z dala od akademii, od kuratorskiego świata galerii, często w izolacji – fizycznej, psychicznej, społecznej. Ale żadna nie jest sama.

Wystawa „Nie jesteś sama. Outsiderki w sztuce 2025” w Muzeum Śląskim w Katowicach potrwa do 26 października 2025.

Z potrzeby przetrwania i kontaktu

Artystki, których dzieła można zobaczyć w Katowicach, łączy jedno: tworzą, bo muszą. Sztuka jest dla nich koniecznością, a nie ozdobnikiem. Dla Kim Noble, performerki i pisarki, to forma przepracowywania traumy. Dla Mahli Amatiny, pracującej z instalacjami wielozmysłowymi, to sposób na komunikację w świecie neuroróżnorodności. Dla Yvonne Mabs Francis – malarstwo pełne symboli – to przestrzeń duchowego i egzystencjalnego dialogu. Romska artystka Delaine Le Bas łączy aktywizm z estetyką, a Sarah Jane Hender układa swoje kolaże niczym puzzle z przeszłości i osobistej mitologii.

Z pozoru dzieli je wszystko: pochodzenie, estetyka, tematyka prac. Ale wspólna jest bezkompromisowość, wewnętrzna potrzeba i ogromna siła wyrazu. Ich dzieła są nieprzewidywalne, surowe, poruszające. Opowiadają o traumie, samotności, duchowości, tożsamości. Ale też o humorze, autoironii i nadziei.

Czym właściwie jest outsider art?

To nie moda, nie styl i nie nurt w tradycyjnym sensie. Termin outsider art powstał w latach 70. jako angielski odpowiednik francuskiego art brut,  „sztuki surowej”, tworzonej przez osoby funkcjonujące poza oficjalnym obiegiem. Ludzi, którzy nie kończyli akademii, często nie byli nawet świadomi tego, że ich prace można nazwać sztuką. To twórczość instynktowna, płynąca z wnętrza, bez kalkulacji i strategii. A jednocześnie – absolutnie autentyczna.

Wystawa w Muzeum Śląskim trafia tu nieprzypadkowo. To właśnie ta instytucja posiada największą w Polsce kolekcję sztuki nieprofesjonalnej, w tym dzieł outsiderów i artystek, których głos nie zawsze był słyszany. „Nie jesteś sama” staje się więc naturalną kontynuacją zeszłorocznej ekspozycji „Pierwiastek żeński”, w której centrum znajdowały się polskie outsiderki.

Dla Yvonne Mabs Francis malarstwo pełne symboli to przestrzeń duchowego i egzystencjalnego dialogu

Sztuka siostrzeństwa i odwagi

Prace prezentowane w ramach wystawy to nie tylko estetyczne eksperymenty. To krzyki i szepty kobiet, które swoją odwagą przypominają, że sztuka to nie elitarna zabawa, ale pole autentycznego przeżycia. Kate Bradbury tworzy rzeźby z miejskich odpadów, nadając bezużytecznym przedmiotom nowe życie i godność. Kwaga Sillingi w swojej twórczości sięga do kultury afrykańskiej, przywołując duchowe i rytualne aspekty kobiecości. Elinor Rowlands, autorka z doświadczeniem epilepsji, tworzy wielowarstwowe, sensualne instalacje, które odzwierciedlają chaos i wrażliwość percepcji.

Wystawa nie tylko pokazuje, ale też łączy. Dzieła prezentowane w Katowicach mają swoje siostrzane odbicie po drugiej stronie kanału La Manche – w Bournemouth, gdzie rusza równoległa ekspozycja „You're Not Alone - Women in Art 2025”. W obu przypadkach mówimy o tych samych artystkach, ale innych pracach – i innym kontekście. To rodzaj transnarodowego dialogu, siostrzanego spojrzenia z dwóch punktów Europy.

Kwaga Sillingi w swojej twórczości sięga do kultury afrykańskiej, przywołując duchowe i rytualne aspekty kobiecości.

UK/Poland Season 2025. Sztuka jako most

Wystawa „Nie jesteś sama” jest częścią większego projektu – UK/Poland Season 2025, czyli programu ponad 100 wydarzeń kulturalnych w 40 miastach Polski, Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. To festiwal wymiany idei, współpracy instytucji i twórców, który stawia na to, co najcenniejsze: bezpośredni kontakt, wzajemność i wymianę doświadczeń. Obok wystawy outsider artu, w programie są m.in. wystawy Zofii Rydet w The Photographers’ Gallery w Londynie, prezentacja Stanisława Wyspiańskiego w National Portrait Gallery czy projekt „Changes” z kolekcji British Council w Gdańsku.

W Katowicach, z dala od metropolitalnych snobizmów, z dala od londyńskich blichtrów, sztuka staje się przestrzenią empatii. A kobiecy outsider art – jednym z najważniejszych głosów w tej rozmowie.

Wystawa „Nie jesteś sama. Outsiderki w sztuce 2025” w Muzeum Śląskim w Katowicach potrwa do 26 października 2025. Towarzyszyć jej będą spotkania, oprowadzania i wydarzenia kontekstowe, wpisujące się w ideę dialogu i wymiany międzykulturowej.

Fot. materiały prasowe