Jesień, która smakuje. Gdzie polecieć we wrześniu i co tam przeżyć

Wrzesień odczarowuje podróże. Jest ciszej, taniej i bardziej lokalnie, a Europa pokazuje się od strony wina, jesiennych świąt i długich spacerów. Zebraliśmy kierunki oraz konkretne pomysły na krótkie wyjazdy, bez presji zaliczania, za to z czasem na smak i detale.

Po lecie miejsca wracają do swojego rytmu, a podróżowanie staje się znów przyjemnie normalne. Z raportu Kiwi.com wynika, że jesienią rośnie popularność krótszych wyjazdów, częściej wybieramy pięć lub sześć dni, a w planie łączymy proste przyjemności. Przed południem plaża albo lekki trekking, po południu winiarnia, lokalny festyn, koncert na placu, wieczorem kolacja, na którą naprawdę jest czas. W tym duchu wybraliśmy kierunki i doświadczenia, które działają właśnie we wrześniu.

Cypr i Malta. Ciepło, wino i festyny

Na Cyprze wrzesień odpuszcza skwar, ale zostawia morzu temperaturę sprzyjającą długim kąpielom. Ścieżka na klifach pod Pafos prowadzi nad zatoki, gdzie poranek zaczyna się spokojnie, a archeologiczny park z mozaikami Domu Dionizosa przypomina, że historia potrafi leżeć tuż przy plaży. W górach Troodos miasteczka wyglądają, jakby ktoś przykręcił im głośność: kamienne ryneczki, cieniste dziedzińce klasztorów, małe winiarnie, w których xynisteri nalewa się przy kuchennym stole, a rozmowa o roczniku miesza się z opowieścią o pogodzie.

Na Malcie po sezonie uspokaja się Mdina, a zaułki Rabat odzyskują codzienność mieszkańców. Z tarasu przy bastionach łatwo zobaczyć, jak krótka jest droga z murów do zatok, a w weekend Marsaxlokk pachnie targiem i smażonym kalmarem. Popołudniowa kąpiel w St. Peter’s Pool jest tu naturalnym domknięciem dnia. Na Gozo widać wyspę w pełnym formacie: Cittadella góruje nad polami, wąwóz Wied il-Għasri otwiera się na morze wąską gardzielą, a nad Dwejrą woda wchodzi w skały jak do wnętrza teatru. Wieczorem Xlendi i Marsalforn gasną razem z niebem i nie trzeba tam nikogo przepędzać od stolika.

Portugalia. Vindimas z bliska

We wrześniu Portugalia pracuje przy winie i widać to wzdłuż Douro. Tarasy nad rzeką niosą rzędy winorośli w stronę Pinhão i Peso da Régua, a małe quinty wpuszczają gości w sam środek dnia: skrzynki z owocem, zapach kadzi, czasem jeszcze ugniatanie w lagares. Za oknem pociągu dolina zwęża się i rozszerza jak oddech, a popołudniowe słońce kładzie się na wodzie jak cienka folia.

W Porto jesienne światło przechodzi przez żebra Mostu Luísa I, a miasto schodzi w dół do Ribeiry, gdzie bruk pamięta więcej niż przewodniki. Po drugiej stronie rzeki piwnice Vila Nova de Gaia uczą cierpliwości – lepiej zatrzymać się na dwóch sensownych degustacjach niż biec przez numerki. W Lizbonie wieczorna Alfama oddaje głos krótkim setom fado; dźwięk płynie między miradouros, ale nigdzie nie trzeba się przepychać. Gdy przyda się oddech od wina, Matosinhosrozwiązuje sprawę jedną ulicą z grillami, a Praia do Guincho pokazuje ocean w wersji szerokiej i bez komentarzy.

Włochy. Smak Toskanii i Wenecja bocznymi drzwiami

Val d’Orcia jesienią pracuje półtonami. Pomiędzy Montalcino, Sant’Antimo i Pienzą droga faluje, a winnice żyją rytmem vendemmii: w piwnicy słychać tłumik rozmów, na dziedzińcu pachnie oliwą z własnego gaju, na stole lądują sery i kromki, które nie udają niczego więcej. W stronę Chianti prowadzi Chiantigiana, szosa miękko klejąca wstęgę miasteczek, gdzie jedna, dobrze umówiona degustacja i krótki lunch mówią o regionie więcej niż maraton po etykietach.

Wenecja po Regata Storica wypuszcza powietrze z komnat i zaczyna mówić szeptem. Cannaregio prowadzi do marmurowego kościoła Santa Maria dei Miracoli, San Polo chroni w Scuola Grande di San Rocco ogromny cykl Tintoretta, a wieczorne Fondamenta della Misericordia pozwala usiąść nad wodą z talerzykiem cicchetti. Gdy potrzebna jest zmiana planu, Garda robi to jednym ruchem: wjazd na Monte Baldo otwiera widok na jezioro, prom pomiędzy Malcesine, Limone i Rivą układa mapę w praktyczną całość.

Pod koniec września wysparskie życie wraca do normy i nie ma tu już tylu turystów. 

Hiszpania i Francja. La Mercè i otwarte drzwi

Barcelona świętuje La Mercè w skali, która nie męczy, jeśli patrzy się na nią po dzielnicach. Rano zieleń Montjuïc daje oddech i dobre spojrzenie na port, popołudnie rozprasza się po Gràcii, gdzie place wypełniają się sąsiedzkimi koncertami i rozmową, a wieczór przenosi się do El Born, gdzie rytm ulic zwalnia przed północą. W programie pojawiają się castellers i correfoc; ogień, muzyka i tłum przepływają ulicami, ale całe miasto nie zamienia się w jedną scenę.

We Francji wrzesień uchyla klucze do miejsc, które zwykle pozostają poza zasięgiem. W Paryżu otwierają się dziedzińce ministerstw i teatralne kulisy, a przejście przez Marais nagle prowadzi nie tylko pod fasady, lecz także w głąb krużganków. W winiarskich regionach – od Bordeaux po Burgundię – mniejsi producenci rozkładają stoliki na podwórzach, a degustacje przypominają rozmowę bardziej niż prezentację. Cité du Vin domyka tę opowieść na wysokości, z widokiem na Garonnę, która powoli przechodzi w jesień.

Albania. Góry bez zadyszki, plaże bez zgiełku

Albańska riwiera oddycha, kiedy kończą się wakacje. Himarë i Dhërmi przestają sprintować, stoliki wracają na tarasy, a fale nie muszą przebijać się przez muzykę. Droga przez Przełęcz Llogara trzyma wzrok przy szybie i każe zatrzymać się częściej, niż zakładał plan. Nad zatoką Gjipe ściany wchodzą do morza, a powietrze schładza plażę do poziomu, na którym znowu przyjemnie jest zostać dłużej.

W górach Theth szlak do Wodospadu Grunas idzie cieniem brzóz i kończy się przy skałach, z których woda rozcina półkole. Powyżej naturalne misy w Nderlysaj układają się jak kamienne wanny, a przełęcz Valbonë przypomina, że wielkie widoki nie muszą oznaczać całodziennego marszu. Butrint kryje ruiny w zieleni, a Berat i Gjirokastërspoglądają na rzeki z tarasów, które pamiętają inne czasy.

Wielka Brytania i Irlandia. Kolory zamiast kolejek

Szkocja jesienią działa w rytmie krótkich okien pogodowych. W Cairngorms pętla wokół Loch an Eilein prowadzi przez sosnowy las i odsłania wodę jak taflę szkła, Trossachs nad Loch Katrine pozwalają wypatrzyć łódkę „Sir Walter Scott”, która nadaje jezioru literacki cień. Gdy chmury siądą nisko, Kelvingrove w Glasgow i National Museum of Scotland w Edynburgu przypominają, że nie wszystko, co godne uwagi, dzieje się na zewnątrz.

W Lake District krótka grań Catbells rośnie nad Derwentwater jak szkolny szkic gór, który nagle ożył, a drogi z parkingami przy wejściach układają dzień bez zbędnych przesiadek. W Irlandii Killarney National Park spina Muckross House z Torc Waterfall, a Wicklow prowadzi przez klasztorną dolinę Glendalough, gdzie ścieżki obchodzą jeziora jak granice starej opowieści.

Jesień to także winne festiwale w winiarskich regionach Europy. 

Monachium. Oktoberfest i dzień w Alpach

Theresienwiese w połowie września zamienia się w wielki plac spotkań, ale miasto nie traci przez to normalnego rytmu. W halach gra muzyka, kelnerzy niosą litrowe kufle, a zapach precli i pieczonej golonki miesza się z karuzełkowym śmiechem. Kawałek dalej parki nad Isarą oddają ciszę, a muzea – od Pinakotek po Haus der Kunst – trzymają własny plan dnia. Kiedy przychodzi ochota na góry, Tegernsee i Garmisch są blisko: wąwóz Partnachklamm przecina skały, a ścieżki nad jeziorem rysują linię horyzontu w sposób, który uspokaja szybciej niż cokolwiek innego.

Grecja mniej oczywista. Wyspy „dla siebie”

Na Naxos pierwszy kadr układa Portara, a jasna plaża Agios Georgios kończy miasto tak miękko, jak zaczyna morze. W głębi wyspy kamienne Apeiranthos i Halki podają kawę bez pośpiechu, a wieczorne słońce długo trzyma się Agios Prokopios. Paros prowadzi z Lefkes dawną Byzantine Road w stronę Prodromos, a Naousa oddaje nabrzeże spacerom, które mają w sobie więcej rozmowy niż ruchu.

Milos pokazuje swoje strony jak rozdziały książki. Sarakiniko o poranku wygląda jak scenografia z innej planety, białe równiny łamią się w morze, a po drugiej stronie wyspy łódki podchodzą pod klify Kleftiko, gdzie woda ma kolor słowa „turkus”, zanim się je wypowie. Na lądzie Peloponez układa prostszy rytm: w Nafplio schody na Palamidiwyprowadzają ponad zatokę, a drogi na Mani mijają kamienne wioski, które stoją jak latarnie.

Słowenia. Brda, Soča i dotyk gór

W Brdach wioska Šmartno wyrasta z tarasów winorośli jak punkt na mapie, który łączy wszystko wokół. Gospodarze nalewają wino i mówią o pogodzie, a pagórki rozciągają się łagodnie, jakby miały własny zegar. Vipava przypomina, że rower nie musi służyć tylko do sportu; jesienią jest tu bardziej narzędziem do patrzenia.

W Dolinie Sočy rzeka płynie turkusem, który trudno pomylić z czymkolwiek innym. Szlak Kobarid Historical Trailłączy w jednym kadrze mosty, wodospady i pamięć o I wojnie, a małe muzeum porządkuje to, co pejzaż tylko sugeruje. Nad Bledem wczesny poranek zdejmuje z jeziora zmarszczki, Bohinj zostawia je, jakby chciał przypomnieć, że dzikość jest w cenie. Wejście w Triglavski Park na trzy–cztery godziny wystarcza, by kamień odezwał się pod butem i zamilkł wtedy, kiedy ma.

Irlandzckie wybrzeże ma w sobie cos niespokojnego i tajemniczego. 

Austria. Wachau rowerem, heuriger na finał

Wachau rozciąga tarasy winorośli nad Dunajem i prowadzi przez Dürnstein do Spitz i Melku jak przez kolejne akty spektaklu. Na wzgórzu zostają ruiny zamku, u dołu miasteczko pachnie drożdżowym ciastem, a rzeka niesie w stronę klasztornego kompleksu, który domyka perspektywę. We wrześniu pojawia się Sturm – młode wino, którego nie da się przenieść w czasie; trzeba je pić, kiedy jest.

Wiedeńskie heuriger przypominają, że gastronomia bywa najciekawsza wtedy, gdy nie udaje niczego wielkiego. Grinzing i Nussdorf wystawiają proste stoły, a talerze z pastami do chleba, ogórkami i serami mówią o sezonie więcej niż karta. Kto szuka horyzontu, znajduje go nad Neusiedler See, gdzie wiatr ma tyle miejsca, ile potrzebuje, a ptaki rysują niebo w porządku znanym tylko sobie.

Fot. Kiwi.com/Shutterstock

Morawy Południowe. Burčák i otwarte piwniczki

Mikulov patrzy na Pálavę ze Świętego Pagórka, a białe wapienne skały pod Sirotčím hrádkem świecą nawet w pochmurny dzień. Znojmo podsuwa pod stopami podziemne korytarze i tarasy nad rzeką, a jesienne weekendy oznaczają otwarte piwniczki i świeży burčák, który mówi, że rocznik dopiero się zaczyna. W zespole Lednice–Valtice pałac i park układają długie spacery, a minaret stoi wśród drzew jak egzotyczny przecinek. Nad zbiornikami Nové Mlýny woda bierze kolor nieba i zamyka dzień w poziomej linii.

Transylwania. Miasta warowne i blisko w góry

Brașov rozpisuje mapę od Piața Sfatului po zbocza Tâmpy, gdzie wagonik zatrzymuje się nad dachami starych kamienic. Czarny Kościół chłonie echo kroków, Sibiu pokazuje Piața Mare i Piața Mică jak dwa oddechy, a Muzeum Brukenthala dorzuca sztukę do codziennego pejzażu. Sighișoara trzyma w cytadeli czas, który płynie tu po swojemu; Wieża Zegarowa zbiera widoki, jakby miała je katalogować na zimę. Kilkanaście kilometrów dalej Karpaty podsuwają doliny i grzbiety na pół dnia – tyle wystarczy, by przypomnieć sobie, jak brzmi cisza.