Leonardo da Vinci bez ram i muzealnych szyb. Nietypowa wystawa w Krakowie

Leonardo da Vinci przez wieki funkcjonował w zbiorowej wyobraźni jako artysta absolutny. Autor „Damy z gronostajem”, „Mony Lisy” i „Ostatniej Wieczerzy”. Tymczasem sam Leonardo znacznie wyżej niż talent malarski cenił w sobie coś zupełnie innego: umiejętność projektowania maszyn, rozwiązywania problemów technicznych i wyprzedzania epoki o całe stulecia. Od 16 grudnia w Hangarze Czyżyny w Krakowie można spojrzeć na niego właśnie z tej perspektywy, odwiedzając wystawę „Machiny Leonarda da Vinci”.

Leonardo, który myślał jak konstruktor

Leonardo da Vinci był uosobieniem renesansowego humanizmu, ale nie w romantycznym, artystycznym znaczeniu tego słowa. Był przede wszystkim obserwatorem świata i praktykiem. Fascynowało go to, jak działają mechanizmy, jak porusza się woda, jak funkcjonuje ludzkie ciało i w jaki sposób można wykorzystać prawa fizyki w codziennym życiu. Malarstwo było dla niego jednym z narzędzi poznania, nie celem samym w sobie.

Pozostawił po sobie tysiące stron rysunków i notatek, zapisanych charakterystycznym pismem lustrzanym. To właśnie w tych szkicach odnaleźć można projekty maszyn wojennych, urządzeń transportowych, konstrukcji latających czy mechanizmów, które stały się fundamentem nowoczesnej inżynierii. Łożyska kulkowe, przekładnie, dźwignie, systemy napędowe – bez tych rozwiązań trudno dziś wyobrazić sobie współczesny świat techniki.

Machiny Leonarda da Vinci. Wystawa, która ożywia szkice sprzed 500 lat

Wystawa prezentowana w Hangarze Czyżyny pokazuje Leonarda nie jako twórcę arcydzieł zamkniętych w muzealnych ramach, ale jako wizjonera, którego pomysły można dosłownie wprawić w ruch. Ekspozycja składa się z kilkudziesięciu współczesnych rekonstrukcji maszyn zaprojektowanych przez Leonarda, wykonanych ręcznie na podstawie jego oryginalnych rysunków.

To, co szczególnie wyróżnia tę wystawę, to fakt, że prezentowane obiekty nie są jedynie statycznymi modelami. To działające mechanizmy, które pokazują, jak precyzyjnie Leonardo rozumiał zasady fizyki i mechaniki. Zwiedzający zobaczą między innymi maszyny latające, pierwowzór helikoptera, spadochron, XV-wieczny czołg, bombardę, samobieżny wózek uznawany za protoplastę samochodu, zegar, koło zamachowe czy automatyczny młot.

Dotknąć, uruchomić, zrozumieć

Ogromną siłą wystawy jest jej interaktywny charakter. W Hangarze Czyżyny nie obowiązuje zasada „nie dotykać”. Przeciwnie – wiele eksponatów zostało zaprojektowanych tak, by można było je uruchamiać, wprawiać w ruch i samodzielnie sprawdzać, jak działają. To doświadczenie, które angażuje nie tylko dzieci, ale także dorosłych, pozwalając zrozumieć, jak rewolucyjne były pomysły Leonarda.

Zwiedzający mogą również spróbować swoich sił w odczytywaniu pisma lustrzanego i przekonać się, jak funkcjonował umysł człowieka, który nieustannie eksperymentował i podważał utarte schematy myślenia. Wystawa została zaprojektowana tak, aby pobudzać ciekawość, zachęcać do zadawania pytań i samodzielnego odkrywania zależności między sztuką a techniką.

Wojna, lot, ruch. Tematy, które fascynowały Leonarda

Szczególne wrażenie robią na wystawie machiny wojenne oraz projekty związane z ruchem i lataniem. Bombarda, XV-wieczny czołg czy most lukowy pokazują, że Leonardo nie uciekał od trudnych tematów i potrafił myśleć strategicznie. Z kolei lotnie, śruby powietrzne i konstrukcje inspirowane anatomią ptaków dowodzą jego obsesji na punkcie latania i przekraczania naturalnych ograniczeń człowieka.

To właśnie w tych projektach najlepiej widać, jak bardzo Leonardo wyprzedzał swoje czasy. Wiele z jego pomysłów mogło zostać zrealizowanych dopiero setki lat później, gdy technologia dogoniła wizję.

Malarstwo jako dopełnienie

Choć sercem wystawy są machiny i rozwiązania inżynierskie, nie zabrakło również odniesień do najbardziej znanych dzieł malarskich Leonarda. Na ekspozycji zobaczyć można wierne repliki jego najsłynniejszych obrazów, w tym „Mony Lisy”, „Ostatniej Wieczerzy” oraz „Salvator Mundi”. W tym kontekście obrazy nie dominują narracji, ale stają się jej naturalnym uzupełnieniem.

Takie zestawienie pozwala spojrzeć na Leonarda całościowo – jako na twórcę, który nie rozdzielał sztuki, nauki i techniki, lecz traktował je jako elementy jednej, spójnej wizji świata.

Informacje praktyczne

Zabytkowy Hangar Czyżyny, poddany nowoczesnej adaptacji, idealnie współgra z tematyką wystawy. Monumentalna przestrzeń, kojarzona z techniką i lotnictwem, podkreśla skalę projektów Leonarda i pozwala wyobrazić sobie, jak jego machiny mogłyby funkcjonować w realnym świecie. To miejsce, które sprzyja refleksji nad rozwojem technologii i rolą wizjonerów w historii cywilizacji.

Wystawa „Machiny Leonarda da Vinci” będzie dostępna w Hangarze Czyżyny w Krakowie od 16 grudnia 2025 roku. Ekspozycję można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godzinach 10.00–18.00. To propozycja zarówno dla rodzin z dziećmi, jak i dla dorosłych, którzy chcą spojrzeć na jedną z największych postaci w historii z zupełnie innej, zaskakująco aktualnej perspektywy.

Fot. materiały organizatora